Kernwaarden

Inspiratie: Spiral Dynamics

Dit keer iets dat puur dient ter inspiratie. Geen opdrachten, alleen maar lezen. Wel een onderwerp waarvan je iets kan opsteken, zeker in combinatie met het interview met Erik Koenders dat je bij dit onderwerp van de methode kan lezen. Het is misschien wat academisch van opzet, maar zoals je van ons gewend bent hebben we het tot begrijpelijke taal terug proberen te brengen.

Het model
Het Spiral Dynamics model gaat over bewustzijnsontwikkeling van individuen én collectieven. Je onderneming kan je beschouwen als een collectief, je medewerkers zijn – naast onderdeel van het collectief – individuen. Spiral Dynamics is gebaseerd op het werk van Clare Graves, een Amerikaanse professor in de psychologie.

Graves heeft ruim 20 jaar onderzoek gedaan en heeft in het boek ‘Levels of Human Existence’ een waardesystemen theorie beschreven. Hij vroeg zich af hoe mensen over bepaalde zaken denken en waarom ze geloven in de zaken waarin ze geloven. Het ging hem nadrukkelijk niet om wat ze denken, maar waarom ze het denken.

Zijn boek is echt bekend geworden door twee van zijn studenten: Don Beck en Chris Cowan. Die hebben zijn werk na de dood van Graves uitgewerkt en hebben het model de naam Spiral Dynamics gegeven.

Ontwikkelingsstadia van bewustzijn
Spiral Dynamics gaat uit van ontwikkelingsstadia van bewustzijn die je als mens doorloopt vanaf het moment dat je geboren wordt. Het gaat dan om de ontwikkeling van normen en waarden in combinatie met een steeds complexer wordende realiteit. De normen en waarden zijn er om in behoeften te voorzien. De ontwikkelingsstadia kun je trouwens ook herkennen in de ontwikkeling van landen, bevolkingsgroepen en bedrijven zoals het jouwe.

De link naar ondernemen
Een van de belangrijkste voorwaarden voor succesvol ondernemen is het vermogen om continu te kunnen veranderen. Veranderen heeft betrekking op het gedrag van de mensen in je onderneming.  Spiral Dynamics houdt zich bezig met een belangrijke voorwaarde voor verandering bij mensen, want  verandering bij mensen is volgens dit model alleen mogelijk binnen persoonsgebonden kaders. Een belangrijk deel van die kaders wordt bepaald door de waarden van mensen, door hun waardesystemen.

Je bent vast wel bekend met genen, de biologische code-dragers in ons DNA. Bioloog Richard Dawkins heeft in zijn boek ‘De zelfzuchtige genen’ de term ‘memen’ geïntroduceerd om een soortgelijk verschijnsel in de wereld van gedachten en opvattingen te introduceren. Zoals genen van cel naar cel reizen, zichzelf vermenigvuldigen en ten grondslag liggen aan fysieke veranderingen, zo reizen memen van brein naar brein en infecteren ons met ideeën.

De acht waardesystemen
Spiral Dynamics hanteert acht waardesystemen, met toenemende complexiteit. Hieronder staan die dominante waarden beschreven. Het waardesysteem kent acht niveaus, waarbij de één niet beter is dan de andere. De niveaus geven alleen de toenemende complexiteit weer.

Voor het leesgemak hanteren we hieronder zowel een nummering als de kleur per waardesysteem, waarbij oneven nummers de ‘ik’ weergeven en even nummers de ‘wij’.

1. Overleven – Beige

Het eerste en laagste waardesysteem is overleven. Dit staat voor de noodzakelijke biologische overlevingsbehoeften. De groep wordt beschermd door de sterkeren, men verzamelt voedsel en samen is men ‘georganiseerd’. Bij extreme stress of levensbedreigende omstandigheden kunnen mensen in dit waardesysteem terugvallen. Mensen in het beige systeem communiceren niet of nauwelijks. De communicatie die er is, is gericht op het vervullen van de primaire levensbehoeften: eten, drinken, onderdak en seks. De uitdaging van dit waardesysteem is volgens Graves: het handhaven van psychologische stabiliteit.

2. Veiligheid en geborgenheid – Paars

Het tweede waardesysteem gaat om de eerste sociale hechting van een groep. Je samen geborgen en veilig voelen, waarbij een groepslid bereid is om zichzelf op te offeren voor de groep. De veiligheid van het behoren tot de groep is belangrijk. In dit systeem is de communicatie van hoog naar laag en andersom. De groep wordt geleid door een groep ouderen of een (groeps)hoofd. Tegenspraak wordt niet geduld. Het groepshoofd of de baas spreekt de onomstotelijke waarheid. De uitdaging van dit waardesysteem: het bereiken van relatieve veiligheid.

3. Macht – Rood

Mensen in het rode waardesysteem kennen de machtsverhoudingen in het systeem en handelen er naar. De grote leider staat aan de top. Alle verhoudingen en sociale verbanden zijn gebaseerd op macht. Communicatie is alleen van boven naar beneden, top-down. Toezicht en controle is vanzelfsprekend. Iedereen is onderdeel van een machine. De uitdaging van dit waardesysteem omschrijft Graves als: het leven met zelfbewustzijn.

4. Orde – Blauw

Het vierde systeem is orde. Dit gaat over autoriteit en structuur, herkenbaar door opvattingen over goed en fout. Een strikte opvolging van regels en het concept van opoffering in het nu voor een beloning later. De conventionele samenleving. Conventies en tradities zijn de norm: ‘de dingen zijn zoals ze zijn, want zo zijn ze‘. Er is sprake van regels, positie-gebonden autoriteit, structuur en rang. Mensen blijven op hun plaats in het systeem, waarbij beslissingen worden genomen door een autoriteit. Consequente en consistente communicatie is essentieel. Deze communicatie gaat volgens de hiërarchie van boven naar beneden en horizontaal over de grenzen van klassen. Geen ruimte voor intuïtie of gevoel, het bericht van de top is leidend. De uitdaging van dit waardesysteem: het bereiken van eeuwigdurende gemoedsrust.

5. Succes – Oranje

Spiral Dynamics beschrijft het oranje systeem als een individualistische, kapitalistische samenleving, waar logica en onderzoek de juiste conclusies opleveren. In deze materialistische samenleving wil de presteerder door het systeem te bewerken succes hebben, maar dan wel zonder represailles. Mensen zijn individuen die zich alleen organiseren als de som der delen meer oplevert. Hoewel mensen geïnteresseerd lijken in elkaar, is uitzicht op persoonlijk voordeel uit de relatie belangrijk. Kortom, individualisme heerst. Macht is prestige. Communicatie volgt alle richtingen, volgens een actieve hiërarchie en via een bureaucratische en op status gerichte organisatie. Onderhandelingen lopen in het oranje systeem beter als het gaat om gedeelde (persoonlijke) belangen. Het veroveren van het menselijk universum, dat is de uitdaging van dit waardesysteem.

6. Gemeenschap – Het sociale netwerk – Groen

In het zesde systeem beschrijft Spiral Dynamics de interesse van de mens naar innerlijke rust en het in vrede leven met anderen. Het relativeren, want iedereen heeft zijn eigen waarheid. Groen staat voor het sociale netwerk van de mens, waarin het gaat om menselijkheid. Waarde wordt gevonden in samenzijn om wederzijds voordeel te genieten. Status is minder belangrijk dan de sociale omgeving. Persoonlijke ontplooiing en groepsontwikkeling zijn belangrijk. Mensen zijn het belangrijkst. De communicatie is in alle richtingen. Die gaat over consensus, gevoeligheden, emoties en de behoeften van anderen. De uitdaging van dit waardesysteem: leven met het menselijk element.

7. Synergie – Geel

Centraal in het gele systeem staat systeemdenken. Alles is met elkaar verbonden en de mens speelt hier een actieve rol in. Samenwerken, leren en het geleerde toepassen. Bekwame personen nemen beslissingen, die ze bereiken door gezamenlijk een betere oplossing te bedenken. Als hiervoor het systeem moet worden aangepast dan doet men dat. Tolerantie is verweven met de communicatie. Alleen door goed samenwerken neemt men goede beslissingen. De communicatie is naar behoefte en erop gericht om informatie op de juiste plaats te krijgen. In gele organisaties vind je management- of bestuurlijke informatiesystemen. In het Levels of Human Existence omschrijft Graves de uitdaging van dit waardesysteem als: het herstel van de levensvatbaarheid van de ongeordende wereld.

8. Holistisch – Turquoise

Het meest complexe systeem is de holistische wereld. De wereld wordt gezien als een interactief, onderling verbonden systeem. Dit systeem gaat uit van het vertrouwen in de mens, dat de mens zich gaat organiseren om de wereld te koesteren en te vernieuwen. Energie wordt gericht op het doorgaan van leven, dit geeft flow en inspiratie. Hierdoor verspreiden ideeën zich snel. Het grotere goed gaat boven de eigen belangen. De beperkingen van de aarde zullen op dit niveau in balans worden gebracht met spiritualiteit en eenheid in het levend systeem. Communicatie is gericht op het algemeen belang, waarbij men zich openstelt voor ideeën van anderen. De uitdaging van dit waardesysteem: het accepteren van existentiële tweedeling.

Wat jij als ondernemer hiermee kunt
Hoe meer je je verdiept in de mens achter je medewerker, hoe meer je zal zien in welk psychologisch waardesysteem zij zitten. Daardoor ga je beter met hen communiceren en worden de volgende stappen in de gezamenlijke ontwikkeling die je doormaakt met je team voorspelbaarder. Dit model leert je – moedigt je aan – om door middel van zelfreflectie naar jezelf te kijken om ook je eigen psychologische groei te bevorderen. Het gaat om het leren begrijpen van de waardesystemen, nadrukkelijk niet om het in hokjes plaatsen van mensen.

Als je meer wil weten over dit onderwerp, over wat je ermee kunt als mens én als ondernemer is onderstaande video interessant.

Samenvattend
Graves vroeg zich af hoe mensen over bepaalde zaken denken, waarom ze geloven in de zaken waarin ze geloven. Dit model vraagt je om te handelen in de geest van Graves. Vraag je niet af hoe je met iemand in een bepaald systeem om moet gaan, maar vraag je af hoe je de ‘kleur’ van die persoon kan herkennen en begeleiden. Hij of zij denkt en handelt namelijk onder bepaalde condities. Een ander perspectief bieden kan de benodigde helpende hand bieden. Spiral Dynamics is een interessant model dat je inzicht geeft in persoonlijke en collectieve groei en ontwikkeling, en een hulpmiddel voor betere communicatie en effectievere samenwerking. En dat is op zijn zachts gezegd handig voor iedere ondernemer.